De missie van Civinc is om ‘bubbels te doorbreken’ door andersdenkende mensen in staat te stellen veilig ideeën en perspectieven uit te wisselen, met als doel het wederzijds begrip te vergroten en waardevolle inzichten in het sentiment te bieden. De methode die aan de basis van deze missie ligt, is het faciliteren van anonieme, één-op-één chatgesprekken tussen deelnemers met verschillende overtuigingen en/of achtergronden. Het concept maakt deze belofte waar, met een aantoonbare impact in termen van het stimuleren van wederzijdse sympathie en begrip tussen deelnemers, en een matigend effect op hun opvattingen (zie een overzicht hier).
Wat zijn de conceptuele krachten die aan deze impact ten grondslag liggen?
- De Kracht van Anonimiteit
De omgeving van het Civinc-platform is erop ingericht dat gebruikers hun authentieke mening kunnen uiten, ook als deze afwijken van ‘de norm’. Daarom zijn deelnemers altijd anoniem bij het aangaan van discussies en zijn gegevens niet te herleiden tot individuele gebruikers. De anonimiteit staat centraal in de Civinc-methode, juist omdat het deelnemers de vrijheid en veiligheid geeft om hun eigen mening te delen, zonder angst voor repercussies en represailles.
Daarnaast ontdoet het anonieme karakter van de gesprekken de deelnemers van de vooroordelen die een intrinsiek onderdeel zijn van de menselijke psyche. We organiseren en vereenvoudigen de wereld om ons heen graag om er efficiënter door te navigeren. Dit is niet meer dan natuurlijk, maar de generalisaties die met deze neiging gepaard gaan, kunnen snel leiden tot irrationele, zichzelf versterkende en schadelijke stereotypen. In een anonieme setting krijgen gebruikers echter geen van de kenmerken te zien die normaal vooroordelen veroorzaken in andere omgevingen, zoals geslacht, stemgeluid, huidskleur, kleding, enzovoort. ‘Bevrijd’ van onze vooroordelen en angst voor represailles, vormt ‘de kracht van anonimiteit’ de basis voor echt authentieke uitwisselingen.
- De Kracht van één-op-één
Tijdens Civinc-sessies worden deelnemers gematcht in één-op-één chats, waar ze op elk moment met een enkele tegenhanger praten. Deelnemers kunnen van partner wisselen en een nieuw gesprek beginnen, maar het format blijft altijd één-op-één. De reden is dat deze setting het individuele denken stimuleert, en de gebruiker in staat stelt om los te komen van de (polariserende) druk die inherent is aan groepssettings. In een één-op-één gesprek is er geen ‘publiek’ dat toekijkt, en dus ook geen druk om te ‘presteren’ voor eventuele toeschouwers. Dit neemt de perverse neiging om te conformeren aan de groeps-/sociale norm weg.
Als mensen uit ‘jouw’ groep met je meekijken, dan staat er al snel een (sociale) prijs op het afwijken van de groepsnorm, en wordt het afgestraft als je een genuanceerde houding aanneemt. Het resultaat is dat groepssettings uitnodigen tot extremere meningen met minder ruimte voor ‘common ground’. Denk aan de dynamiek op sociale media, waar de vaak giftige botsingen plaatsvinden als mensen de aandacht van hun groep op willen eisen met extreem gedrag en het zoeken naar confrontaties. Menig onderzoek heeft licht geworpen op het polariserende effect dat groepsinstellingen kunnen hebben (zie een interessant voorbeeld hier).
In een anonieme één-op-één setting zijn er geen sociale kosten verbonden aan het uiten van je individuele mening of zelfs het veranderen ervan. Als zodanig is de Civinc-omgeving een bolwerk tegen groepsdenken, ontworpen om individuele expressie te stimuleren. Het heeft de toegevoegde bonus dat het weinig tot geen prikkels biedt voor ‘trollen’ of beledigend gedrag: hun ‘publiek’ is immers beperkt tot één partner die op elk moment door kan gaan naar een volgend gesprek!
- De Kracht van Intimiteit
Hoe intiem kan een anoniem chatgesprek worden? Het zal je verbazen. In de juiste setting vormen wij mensen snel een gevoel van emotionele en sociale binding, zelfs met mensen die we helemaal niet kennen. Als we eenmaal zo’n verbinding vormen, doen we er veel aan om deze in stand te houden. Een fascinerende studie illustreert dit, waarbij proefpersonen een kerstkaart kregen van een (fictieve) vreemdeling en zich sterk geneigd voelden om een kaart terug te sturen, in een poging om een relatie in stand te houden die niet bestond (zie hier).
Een dergelijke emotionele binding ligt ten grondslag aan het ‘intieme’ en respectvolle karakter van de gemiddelde Civinc-discussie. Het helpt verklaren waarom gebruikers over het algemeen aarzelen om zomaar van partner te wisselen en in plaats daarvan geneigd zijn een gesprek op beleefd en vriendelijk te beëindigen. Terwijl er helemaal geen sociale kosten zijn wanneer iemand besluit om abrupt uit een gesprek te vertrekken. De gesprekken zijn immers volledig anoniem. Naast beleefdheden kan zo’n gevoel van ‘intimiteit’ ook een meer constructieve betrokkenheid bij de inhoud en een meer oprechte gedachtewisseling stimuleren. En, belangrijker nog, het helpt ook te verklaren waarom het Civinc-platform normaal gesproken heel weinig misbruik of ‘trollen’ uitlokt.
- De Kracht van Chat Gesprekken
Een veel gestelde vraag is waarom gesprekken op het Civinc-platform plaats vinden zonder visueel beeld en geluid. Een reden daarvoor is dat het met een dergelijke vorm lastig is om de anonimiteit te bewaken. Maar chatgesprekken hebben nog een ander voordeel. Als je je mening moet opschrijven, kun je even de tijd nemen om na te denken over de inhoud. Het stelt je in staat om je reactie te bewerken voordat je op ‘verzenden’ klikt, op een manier waar andere realtime vormen van communicatie zich moeilijker voor lenen. Zo kan het mensen helpen om vanuit de reflex van ‘Systeem I denken’ terug te vallen op zogenaamd ‘Systeem II denken’, een gemoedstoestand die ons bedachtzamer maakt en ontvankelijker maakt voor het ontvangen van nieuwe informatie, zelfs als het in tegenspraak is met onze eerdere overtuigingen (zie ook Daniel Kahnemans bestsellerThinking, Fast and Slow‘)
Bovendien leveren chat gesprekken, in tegenstelling tot andere vormen, concrete data-output op die relatief eenvoudig te analyseren is. Daarmee kan het een rijkdom aan inzichten opleveren over de dynamiek van de uitwisselingen en het sentiment van de deelnemers, op een manier die niet mogelijk is met andere soorten gesprekken. Deze inzichten kunnen op hun beurt weer dienen als een gesprek dat verder gaat dan een Civinc-sessie, als inspiratie voor verdieping en reflectie.
Zulke chatgesprekken zijn natuurlijk niet bedoeld als vervanging van (virtueel) face-to-face contact, een vorm die andere unieke voordelen heeft. De Civinc-methode wordt daarom altijd gepresenteerd als één puzzelstuk om constructieve betrokkenheid en wederzijds begrip tussen mensen met uiteenlopende overtuigingen te bevorderen. Maar dankzij de duidelijke voordelen van chatgesprekken (anonimiteit, tijd om na te denken en te formuleren, en de mogelijkheid om chats te analyseren) kan het een heel belangrijk stuk zijn.
- De Kracht van een Gezamenlijk Doel
Deze laatste kracht klinkt misschien wat vaag, maar is wel degelijk relevant in de context van Civinc-discussies. Het is algemeen bekend dat het hebben van een gezamenlijk doel een krachtige manier is om uitsluiting of zelfs vijandig groepsdenken tegen te gaan. De aandacht leggen op gedeelde interesses of doelen helpt om een gevoel van ‘gelijk(waardig)heid’ te creëren, terwijl zonder een dergelijk doel de nadruk komt te liggen op ‘het verschil’. Er is veel onderzoek gedaan naar dit fenomeen, dat allemaal in dezelfde richting wijst: als mensen (met tegengestelde identiteiten/overtuigingen) zichzelf en elkaar zien als onderdeel van een groter geheel met een gezamenlijk doel, zijn ze beter in staat samen te werken en staan ze meer open voor elkaar ideeën.
Hier wordt de link met het Civinc-concept duidelijk. Deelnemers aan Civinc-discussies, of het nu burgers, studenten of medewerkers zijn, dragen bij aan iets dat groter is dan de som van hun individuele gesprekken. Of het nu gaat om de gezondheid van een democratie of het goed functioneren van een organisatie, het mogelijk maken van ‘constructieve botsingen’ tussen mensen met verschillende perspectieven staat centraal. En het is dit grotere doel waar deelnemers aan bijdragen als ze op het Civinc-platform ‘uit hun bubbel breken’.
A selection of suggested further reading:
- Poles Apart, by Alison Goldsworthy, Laura Osborne and Alexandra Chesterfield
- Alive & Clicking, by Rudy van Belkom
- Politieke Polarisatie in Nederland, edited by Paul Dekker
